تقسیم ترکه موضوعی است که بعد از مرگ شخص، توسط وراث او یا مراجع صلاحیت‌دار انجام میشود. برای اینکه مالکیت ورثه نسبت به ترکه مستقر شود و تقسیم ترکه صورت بگیرد، ابتدا لازم است که دیون و حقوق متوفی پرداخت شود. بعد از آن تقسیم به درخواست همه یا یکی از وراث انجام میشود. همچنین اگر وارثی محجور باشد، ولی یا قیم یا وصی او می‌تواند درخواست تقسیم ترکه دهد.
چنانچه بین وراث،غایب مفقودالاثر یا جنین نیز باشد، امین آن‌ها درخواست تقسیم ترکه را مطرح می‌کند. به موجب ماده 300 قانون امور حسبی، اگر وراث متعدد باشند، هر یک از آن‌ها می‌تواند درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه مطرح کند. البته همان‌طور که بیان شد، ابتدا حقوق و دیون متوفی ادا میشود، سپس تقسیم ترکه انجام خواهد شد.
ترکه چیست؟
به دارایی و اموالی که در هنگام فوت شخصی از او باقی بماند، ترکه گفته میشود. این اموال و دارایی به وراث متوفی منتقل میشود و شامل تمام اجزای دارایی، اعم از منقول، غیرمنقول، اعیان، منافع، حقوق، دیون و مطالبات او میشود.
دیون و حقوقی که به عهده متوفی است بعد از هزینه کفن و دفن و تجهیز متوفی و سایر هزینه‌های ضروری از قبیل هزینه حفظ و اداره ترکه باید از ترکه داده شود.
ماده 225 قانون امور حسبی
به این ترتیب بر اساس این ماده، بدهی‌های متوفی از ترکه او پرداخت میشود و وراث متوفی ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به طلبکاران بدهند، مگر اینکه خودشان آن را قبول کنند. در حقیقت ترکه فقط شامل اموال نمی‌شود، بلکه تمام دیون و حقوق متوفی را نیز شامل میشود. حقوق متوفی به معنی حقوقی است که قبل از فوق داشته است. مانند: حق خیار، حق شفعه، حق قصاص و سایر حقوقی که به وراث منتقل میشود.
چه کسانی برای تقسیم ترکه میتوانند اقدام کنند؟
به موجب قانون هر کدام از وراث میتوانند برای تقسیم ترکه اقدام کنند. در صورتی که متوفی وصی تعیین کرده باشد، وصی نیز می‌تواند درخواست تقسیم ترکه را مطرح کند. همچنین پدر یا جد پدری وارثی که صغیر است یا ولی یا قیم او برای تقسیم ترکه اقدام می‌کنند. در صورتی که در بین وراث متوفی، غایب مفقودالاثری باشد، امین او نیز می‌تواند درخواست تقسیم ترکه دهد.
تقسیم ترکه قبل از تحریر
تحریر به معنی تعیین مقدار ترکه و میزان دیون متوفی است. درخواست تحریر ترکه توسط وراث یا نماینده قانونی آن‌ها یا وصی متوفی برای اداره اموال متوفی تعیین و تعیین تکلیف آن‌ها انجام میشود. به این ترتیب سایر اشخاص ذی‌نفع، مانند طلبکاران حق ندارند، برای تحریر ترکه درخواست دهند. در صورتی که طلبکاران در مورد حفظ ماترک، اطمینان ندارند، میتوانند تقاضای مهروموم ترکه را در دادگاه مطرح کنند.
به موجب ماده 868 قانون مدنی:
مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی‌شود مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته.
ماده 868 قانون مدنی
به این ترتیب تقسیم ترکه قبل از تحریر، در صورتی که دیون متوفی و وصایای او تا ثلث ترکه و قیمت کفن‌ودفن او انجام نشده است، استقرار ندارد. در صورتی که قبل از تحریر ترکه، تقسیم ترکه انجام شود، افراد ذی‌نفع مانند طلبکاران، میتوانند به این موضوع اعتراض کنند.
برای تقسیم ترکه چقدر مهلت داریم؟
تقسیم ترکه مهلت خاصی ندارد و وراث بعد از فوت متوفی هر زمان که بخواهند میتوانند درخواست تقسیم ترکه را مطرح کنند. مؤید این نکته ماده 302 قانون امور حسبی است که بیان می‌کند:
نسبت به درخواست تقسیم مرور زمان جاری نیست و کسانی که ذیحق در درخواست تقسیم هستند همه وقت میتوانند این درخواست را بنمایند.
ماده 302 قانون امور حسبی
مراحل تقسیم ترکه
برای تقسیم ترکه، لازم است که ابتدا گواهی انحصار وراثت دریافت شود. این گواهی توسط شورای حل اختلاف صادر میشود. گواهی انحصار وراثت برای انجام امور اداری، حقوقی و بانکی در رابطه با تحریر و تقسیم ترکه نیاز است. دادخواست انحصار وراثت توسط وراث یا وصی متوفی، در دفتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت میشود. بعد از آن زمان حضور در شورا تعیین و بررسی ما ترک انجام میشود. شورای حل اختلاف با بررسی این پرونده و میزان اموال و دارایی متوفی، گواهی انحصار ورثه را صادر می‌کند. در این گواهی تعداد وراث و میزان سهم‌الارث هر کدام مشخص میشود.
بعد از صدور گواهی انحصار وراثت، تحریر ترکه انجام میشود. با تصفیه ترکه دیون و حقوق متوفی تعیین میشود و دیون طلبکاران از ماترک پرداخت میشود. به موجب ماده 261 قانون امور حسبی، وصی و هرکدام از وراث، میتوانند در از دادگاه کتباً تصفیه ترکه را درخواست کنند. دادگاه با توجه به درخواست تصفیه برای ماترک، مدیر تصفیه تعیین می‌کند. مدیر تصفیه وظیفه دارد ماترک متوفی را تحریر کند. اگر متوفی خودش وصی تعیین کرده باشد، تصفیه اموال به او سپرده میشود. تحریر ترکه به معنی اداره ترکه و انجام اقداماتی برای تعیین میزان ترکه است. بعد از آن دیون متوفی پرداخت و مطالبات او دریافت و محصولات و درآمد او جمع‌آوری میشود. بعد از تحریر و تصفیه ترکه سهم‌الارث هرکدام از وراث بر اساس گواهی انحصار وراثت بین آن‌ها تقسیم میشود.
تقسیم ترکه چقدر زمان می‌برد؟
برای تقسیم ترکه نمی‌توان به طور دقیق زمانی را اعلام کرد. زیرا با توجه به شرایط هر پرونده این زمان متفاوت است. اما به‌طور میانگین تقسیم ترکه از 4 ماه تا 8 ماه متغیر خواهد بود. این تفاوت به علت تعدد وراث یا تعدد اموال یا عدم شناسایی تمام اموال و دارایی متوفی است.
تقسیم ترکه در صلاحیت کجاست؟
تقسیم ترکه در صلاحیت دادگاه حقوقی آخرین اقامتگاه متوفی است. بعد از آن که شورای حل اختلاف، گواهی انحصار وراثت را صادر کرد، وراث یا افراد ذی‌نفع میتوانند آن را به دادگاه ببرند و تقاضا کنند که میزان سهم‌الارث آن‌ها را تعیین کند. دادگاه با بررسی این پرونده، سهم هرکدام از وراث را تعیین می‌کند.
دادگاه صالح برای رسیدگی
برای مطرح کردن درخواست تقسیم ترکه، لازم است که ورثه، گواهی انحصار وراثت را به همراه مدارک شناسایی خود به دادگاه ببرند. این درخواست در دادگاه حقوقی آخرین اقامتگاه متوفی مطرح میشود. یعنی اگر شخصی در سن 70 سالگی فوت کرده است و 20 سال پایانی عمر خود را در اصفهان اقامت داشته است، وارث او باید تقسیم ترکه را از دادگاه حقوقی اصفهان تقاضا کنند.
تقسیم ترکه به تراضی
در شرایطی که وراث متوفی برای تقسیم ترکه توافق و تراضی کنند، توافقی که صورت می‌گیرد، صحیح و معتبر است. البته تقسیم ترکه به تراضی باید توسط تمام وراث انجام شود. یعنی حتی اگر یکی از وراث حاضر نباشد یا به این توافق رضایت ندهد، این تقسیم ترکه باطل است. چنانچه همه وراث به تقسیم ترکه رضایت دهند، این تقسیم نامه صحیح است.
به طور مثال متوفی سه فرزند پسر دارد و ماترک او یک باغ، یک خانه و یک مغازه است. هر کدام از این فرزندان با رضایت و توافق یکی از این اموال را به عنوان سهم‌الارث خود می‌برند. در واقع تقسیم ترکه در این حالت با توافق و تراضی انجام شده است. در این صورت این تقسیم ترکه صحیح است. اما اگر یکی از آن‌ها به این تقسیم راضی نباشد، تقسیم ترکه باطل است.
اختلاف در مالکیت
در مواقعی که یک یا چند نفر از وراث مدعی هستند که سهم‌الارث آن‌ها توسط سایر وراث غصب شده یا اینکه سهم‌الارث کمتری نسبت به حق قانونی آن‌ها داده شده است، میتوانند طرح دعوا کنند. در این شرایط وارثی که به مالکیت ترکه اعتراض دارد، از دادگاه حقوقی تقاضا می‌کند، به خواسته او رسیدگی کند. دادگاه با بررسی همه‌جانبه این موضوع، رأی مناسب را صادر می‌کند.
باطل شدن تقسیم ترکه
گاهی ممکن است وارث بدون مراجعه به دادگاه، ماترک متوفی را میان خود تقسیم کنند. در این حالت اگر تقسیم ترکه با توافق و تراضی وراث و مطابق قانون با رعایت سهم‌الارث هر یک از وراث انجام شده باشد، بطلان آن دشوار خواهد بود. اما ممکن است شرایطی به وجود آید که بطلان تقسیم ترکه ضروری باشد.
اگر یکی از وراث تقسیم ماترک را از طریق دادگاه درخواست کند، لازم است که ابتدا بطلان تقسیم ترکه را که توسط وراث تنظیم شده از دادگاه تقاضا کند. به این ترتیب ابتدا دعوای بطلان تقسیم ترکه در دادگاه مطرح میشود. پس از آن اگر دادگاه به بطلان آن رای دهد، خواهان برای تقسیم ترکه اقدام می‌کند.
دستور فروش
در صورتی که در بین ترکه متوفی، مالی باشد که قابل تقسیم نباشد، وراث میتوانند درخواست فروش آن را در دادگاه مطرح کنند. در صورتی که وراث بر مالکیت مالی که قابل تقسیم نیست، اختلاف داشته باشند، دادگاه دستور فروش آن را صادر می‌کند. به این ترتیب از محل فروش این مال، سهم هرکدام از وراث پرداخته میشود.
قانون جدید تقسیم ترکه
همان‌طور که بیان شد، تقسیم ترکه مهلت زمان خاصی ندارد و وراث حتی بعد از سال‌ها میتوانند برای تقسیم ترکه درخواست دهند. تا قبل از سال 1395 مالیاتی که به ارث تعلق می‌گرفت، برای وراث بسیار سنگین بود و مبلغ بالایی محسوب می‌شد. به همین دلیل در قانون جدید مالیات بر ارث، تغییراتی صورت گرفت.
به این ترتیب افرادی که بعد از سال 95 فوت کنند، بر اساس قانون جدید مالیات بر ارث آن‌ها تعلق می‌گیرد. ولی افرادی که بیش‌از سال 95 فوت کرده‌اند، همچنان مالیات بر ارث آن‌ها به نرخ قبلی محاسبه میشود.
وکیل تقسیم ترکه
تقسیم ترکه یکی از دعاوی پر پیچ‌وخم در دادگاه محسوب میشود. تعدد وراث، وجود دیون و حقوق متعدد متوفی، اختلافات راجع به تقسیم ترکه، موجب بروز چالش‌هایی برای وراث میشود. به همین دلیل بهتر است که هر یک از وراث، دعوای مربوط به ارث را به وکیل تقسیم ترکه واگذار کند. زیرا وکیل تقسیم ترکه با مهارت و تجربه‌ای که در این زمینه دارد، این دعوا را پیگیری می‌کند. جهت دریافت مشاوره حقوقی در این زمینه با ما در تماس باشید.
بدون دیدگاه