زمانی که شخصی فوت می‌کند، توسط پزشک یا افراد ذی‌صلاح برای او گواهی فوت صادر می‌شود. مطابق ماده 22 قانون ثبت احوال مرگ هر شخصی باید به مأمور یا نماینده ثبت احوال اعلام شود. با ثبت مرگ متوفی شناسنامه او باطل می‌شود و این شخص از حقوقی که افراد زنده از آن بهره‌مند می‌شوند، محروم خواهد شد.
گاهی ممکن است شخصی زنده باشد، ولی به‌اشتباه برای گواهی فوت صادر شود. همچنین ممکن است شخصی فوت کند و بعد از مدتی زنده شود. در صورتی که بر خلاف واقعیت یا به هر علتی فوت شخصی اعلام شود، خود او یا شخص ذی‌نفع می‌توانند برای ابطال گواهی فوت اقدام کنند. به عنوان مثال:
شخصی را در نظر بگیرید که خانواده‌اش به علت بدهی فراوان، بر خلاف واقعیت فوت او را اعلام می‌کنند. آن‌ها با تخلف و اقداماتی بر خلاف مقررات قانونی تلاش می‌کنند، برای بدهکار گواهی فوت بگیرند. برای این اقدام ممکن است جسد سوخته یا غیر قابل‌شناسایی فردی را به جای فرد بدهکار معرفی کنند و به نام او گواهی فوت صادر شود.
حتی ممکن است برای بدهکار مراسم ختم صوری برگزار کنند و دیگران را فریب دهند. همان طور که می‌دانید زمانی که فرد بدهکاری فوت کند و مالی از او باقی نمانده باشد، وراث تکلیفی برای پرداخت دیون او ندارند. بعد از مدتی طلبکاران این شخص متوجه می‌شوند که بدهکار زنده بوده و این اقدامات برای فریب آن‌ها صورت گرفته است. در این حالت آن‌ها با مراجعه به دادگاه، خواستار ابطال گواهی فوت این شخص می‌شوند. در صورتی که برای دادگاه زنده بودن این شخص احراز شود، به ابطال گواهی فوت دستور خواهد داد.
مصادیق ابطال گواهی فوت
در عالم حقوق، مصادیق فراوانی برای ابطال گواهی وجود دارد که در ادامه به مهم‌ترین موارد اشاره می‌کنیم.
شخص مفقودالاثر
گاهی ممکن است شخصی غایب مفقودالاثر باشد و برای او گواهی موت فرضی صادر شود. مطابق ماده 1011 قانون مدنی، غایب مفقودالاثر به شخصی گفته می‌شود که از غیبت او مدت نسبتاً زیادی گذشته و از او به هیچ وجه خبری وجود ندارد. مانند اینکه فردی از خانه خارج شده و بعد از گذشت سی سال هنوز از او خبری وجود ندارد؛ این شخص غایب مفقودالاثر محسوب می‌شود.
غایب مفقودالاثر کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد.
ماده 1011 قانون مدنی
فوت ناشی از حوادث و بلایای طبیعی
گاهی ممکن است شخصی در زمان زلزله یا بلایای طبیعی مفقود شده باشد و اطرافیان با تصور فوت او از گروههای امدادی درخواست کنند که مرگ او را اعلام کنند. بعد از چند ماه مشخص می‌شود که او زنده بوده و به علت حادثه، حافظه خود را از دست داده و اکنون حافظه او به حالت اولیه برگشته است. در این صورت خود این فرد یا بستگان او می‌توانند برای ابطال گواهی فوت اقدام کنند.
به موجب ماده 28 قانون ثبت احوال، در صورتی که مرگ در زمان سیل زلزله یا آتش‌سوزی و مواردی مانند آن واقع شود، گروههای امدادی یا مقامات انتظامی حاضر در محل موظف به اعلام مرگ هستند. در مواقعی که مرگ در زمان جنگ واقع شود، مرگ نظامیان نیز توسط فرمانده اعلام خواهد شد.
(اصلاحی 1363/10/18) – در موارد زیر اعلام وفات به عهده مقامات زیر است:
2- در صورتی که وفات در اثر بروز سوانح از قبیل زلزله، سیل، طوفان و آتش‌سوزی واقع شود مقامات انتظامی یا گروههای امدادی حاضر در محل مکلفند واقعه وفات را ضمن ارسال صورت حاوی نام و نام خانوادگی و حتی المقدور شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و سن متوفی اعلام نمایند.
2- وفات نظامیانی که در زمان صلح در سربازخانه و یا ضمن مانورهای نظامی یا در زمان جنگ واقع می‌شود وسیله فرمانده قسمت با تعیین نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه اعلام می‌گردد.
ماده 28 قانون ثبت احوال
ابطال گواهی فوت به علت زنده شدن مقتول
تصور کنید شخصی با ضربات چاقو فرد دیگری را مجروح می‌کند. سپس او را در محلی قرار داده و با تصور اینکه او به قتل رسیده است، خودش را قاتل اعلام کند. بعد از بررسی در مورد این پرونده و تحقیق فراوان ثابت می‌شود که این شخص مرتکب قتل شده و برای مقتول گواهی فوت صادر می‌شود. سپس قاتل به مجازات اعدام محکوم می‌شود.
بعد از گذشت چند ماه مقتول به خانه برمی‌گردد. او اعلام می‌کند که بعد از جراحت فراوان و بیهوشی اشخاصی برای درمان و بهبودی او اقدام کرده‌اند و او زنده مانده است. در این حالت خودش یا افراد ذی‌نفع ابطال گواهی فوت را از دادگاه درخواست می‌کنند. سپس محکوم از اعدام تبرئه می‌شود؛ زیرا بر خلاف تصورش قاتل نبوده و ضربات او منجر به قتل این شخص نشده است.
شرایط ابطال گواهی فوت
با فوت هر شخص، بستگانش یا هر فرد مطلع از این واقعه، می‌توانند با مراجعه به اداره ثبت احوال این موضوع را گزارش دهند. معمولاً ارائه گواهی فوت به اداره ثبت احوال، توسط وراث متوفی انجام می‌شود. با ابطال گواهی فوت، اقدامات دیگری نیز صورت می‌گیرد.
مانند اینکه اسنادی که با فوت متوفی باطل شده بود، دوباره به نام او ثبت می‌شود. صدور شناسنامه جدید و تقاضای ثبت مجدد اسناد اموال منقول یا غیر منقولی که در مالکیت او قرار داشته، از مواردی است که بعد از اثبات زنده بودن این شخص به آن‌ها رسیدگی خواهد شد.
دادگاه صالح برای رسیدگی
مطابق رای وحدت رویه شماره 512 رسیدگی به دعاوی راجع به ابطال گواهی فوت یا رفع این واقعه از اسناد ثبت احوال، در صلاحیت دادگاه‌های عمومی دادگستری است. بنابراین شخصی که قصد دارد، برای ابطال گواهی فوت خودش یا شخص دیگری اقدام کند، باید خواسته خود را در دادگاه عمومی حقوقی مطرح کند. به عنوان مثال میتوانید به دادگاه قم مراجعه کنید.
مدارک مورد نیاز برای ابطال گواهی فوت
در صورتی که به هر علتی بر خلاف واقعیت برای شخصی گواهی فوت صادر شود، خودش یا اشخاص ذی‌نفع توانند ابطال آن را از دادگاه درخواست کنند. برای این کار لازم است که مدارک مورد نیاز برای این خواسته را به دادگاه ارائه دهند. مهم‌ترین مدرک در این زمینه گواهی فوت صادر شده است.
علاوه بر آن لازم است که مدارک شناسایی خود را جهت اثبات هویت به دادگاه ارائه دهد. علاوه بر این موارد او می‌تواند از شهادت شهود یا تنظیم استشهادیه، جهت اثبات هویت خود و اثبات اشتباه در اعلام مرگ، استفاده کند. در صورتی که صحت مدارک و دلایل او برای دادگاه محرز شود، قاضی به ابطال گواهی فوت رای خواهد داد.
جمع‌بندی
- بعد از اینکه شخصی که به علت اشتباه یا فریب یا به هر دلیلی توسط دیگران به عنوان متوفی تصور می‌شد، زنده شود، باید در اسرع وقت برای ابطال گواهی فوت او به دادگاه مراجعه شود. دادگاه با بررسی همه جانبه این پرونده برای این موضوع تصمیم‌گیری می‌کند. مطابق ماده 26 قانون ثبت احوال، اعلام مرگ و امضاء سند ثبت مرگ، به عهده نزدیک‌ترین خویشاوند متوفی که در زمان مرگ حاضر بوده است، یا به عهده شخص متصدی یا صاحب مکانی است که مرد در آن‌جا رخ داده است.
- همچنین هر شخصی که در زمان مرگ حاضر بوده نیز می‌تواند مرگ را اعلام کند. مأموران انتظامی یا کدخدا یا متصدیان گورستان نیز می‌توانند مرگ متوفی را به ثبت احوال اعلام کنند.
- همان‌طور که متوجه شدید، ابطال واقعه فوت موضوعی است که نیازمند آشنایی با قانون و مقررات است. به همین دلیل توصیه می‌شود، پیگیری این موضوع، به وکیل مجرب و متخصص در این زمینه واگذار شود. زیرا وکیل با استفاده از تجربه و مهارت خود، به صورت اصولی و حرفه‌ای در دادگاه طرح دعوا می‌کند. سپس با تسلط نسبت به قوانین، برای احقاق حق موکل خود تلاش می‌کند. اگر نیاز به وکیل پایه یک دادگستری در قم یا سایر شهرهای ایران دارید، با وکیل مهدی پیشوایی در تماس باشید.
بدون دیدگاه