تهیه مسکن یکی از مسائلی است که زوجین همواره با آن مواجه هستند. معمولاً زن و شوهرها تمایل دارند که زندگی خود را در خانه مستقل آغاز کنند و ادامه دهند. در ماده 1107 قانون مدنی مسکن به عنوان یکی از مصادیق نفقه بیان شده است. یعنی یکی از حقوق زن شمرده میشود که با شروع زندگی مشترک بر عهده مرد قرار می‌گیرد. شوهر باید خانه متناسب با شرایط زندگی زوجه فراهم کند تا زندگی مشترک آنها آغاز شود. گاهی ممکن است مردی توانایی تهیه مسکن مستقل را نداشته باشد و با همسرش در خانه پدری ساکن شود. در این صورت سوالاتی مطرح میشود که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
تهیه مسکن در شأن زوجه یعنی چه؟
زمانی که مردی با خانمی ازدواج می‌کند، موظف است شرایط در شأن و جایگاه او فراهم کند. اگر مسکن شوهر امکانات لازم و در شأن زوجه را نداشته باشد، این موضوع موجب مشکلاتی برای خانم میشود. سازگاری خانمی که در خانه پدرش در رفاه کامل بوده با با این شیوه از زندگی دشوار خواهد بود.
گاهی ممکن است زندگی زوجه در خانه شوهرش موجب آسیب به شان و شرافت او شود یا ماندن در خانه شوهر، موجب ترس او از ایجاد خطر جسمی یا آبرویی یا مالی شود. در این حالت دادگاه به خانم اجازه می‌دهد تا در منزلی غیر از خانه شوهرش زندگی کند. در صورتی که خانم این موضوع را در دادگاه مطرح کند، قاضی الزام به تهیه مسکن علیحده را دستور می‌دهد. در این حالت شوهر مکلف است تا خانه مستقلی برای زوجه فراهم کند و نفقه او را بپردازد. این موضوع در ماده 1115 قانون مدنی آمده است:
اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن میتواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر‌عهده شوهر خواهد بود.
ماده 1115 قانون مدنی
مطابق این ماده، اگر بودن زن با شوهر در یک خانه برای زوجه موجب ترس از ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی شود، او میتواند مسکن علیحده اختیار کند. در صورتی که وجود ظن این ضرر برای دادگاه احراز شود، قاضی به بازگشت زوجه به منزل شوهرش حکم نخواهد داد. علاوه بر آن تا زمانی که زن از برگشتن به خانه شوهر معذور است، نفقه او بر عهده شوهرش خواهد بود.
آیا منزل پدری مستقل محسوب میشود یا خیر؟
پاسخ به این سؤال نیازمند تشریح دو حالت است:
زندگی در واحدهای مجزا
حالت اول زمانی است که خانه پدرشوهر به صورت واحدهای جداگانه و مجزا است. در صورتی که زندگی این زوج از خانواده شوهر مجزا باشد، این منزل مستقل محسوب میشود. مانند اینکه خانه پدرشوهر در یک طبقه و خانه پسر و همسرش در طبقه دیگری باشد. معمولاً به علت جدا و مستقل بودن این شیوه، منزل مستقل محسوب میشود. مگر اینکه زندگی در این شرایط موجب بروز مشکلاتی برای زوجه یا آسیب به شأن و جایگاه او شود. در این حالت دادگاه به الزام تهیه مسکن توسط زوج رای خواهد داد.
زندگی در یک واحد
حالت دیگر در رابطه با سکونت در منزل پدرشوهر زمانی است که زوجین در یکی از اتاق‌های خانه پدرشوهر ساکن شوند و شرایط زندگی آنها کاملاً مشترک باشد. در این صورت به طور معمول مشکلات زیادتری برای زوجه به وجود خواهد آمد. این شرایط به عنوان زندگی مستقل محسوب نمی‌شود و دادگاه مرد را به الزام تهیه مسکن مستقل محکوم خواهد کرد.
حق حبس زوجه و الزام به تهیه مسکن
حق حبس در عقد نکاح به معنی آن است که تا زمانی که زوجه باکره باشد، میتواند در منزل پدرش بماند تا شوهرش اقدام به تهیه مسکن کند. البته این نکته را در نظر داشته باشید که مطابق ماده 1114 قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهرش تعیین می‌کند، زندگی کند، مگر اینکه شوهر اختیار تعیین منزل را به زوجه داده باشد. بر اساس این ماده، اگر مرد حق تعیین منزل را به خانم داده باشد، نمی‌تواند او را وادار کند که در منزلی که خودش تعیین می‌کند، سکونت داشته باشد.
اگر حق تعیین مسکن با زوجه نباشد، او باید در خانه شوهر زندگی کند. در غیر این صورت مرد میتواند از دادگاه تمکین او را درخواست کند.
اگر دادگاه به الزام زوج به تهیه مسکن رای داده باشد ولی او برای تهیه مسکن اقدام نکرده باشد، زوجه باکره او میتواند با استفاده از حق حبس خود، تا زمانی که شوهر منزل مناسب و در شأن او فراهم می‌کند، به خانه‌ی او نرود.
در مورد حق حبس این نکته را در نظر داشته باشید که اگر زن و شوهر حتی یک مرتبه با یکدیگر رابطه زناشویی برقرار کرده باشند، حق حبس زن ساقط میشود. در این صورت اگر او به خانه شوهرش نرود، مرد میتواند از دادگاه الزام همسرش را به تمکین تقاضا کند.
اثاث البیت شامل چیست؟
در ماده 1107 قانون مدنی تهیه اثاث البیت به عنوان نفقه زوجه بر عهده مرد قرار داده شده است. اثاث البیت وسایل ضروری و مایحتاج زندگی را شامل میشود که مرد موظف است آنها را فراهم کند. البته در کشور ما معمولاً خانم‌ها جهیزیه را تهیه می‌کنند و به خانه شوهر می‌برند. اما این موضوع یکی از وظایف مرد در قبال همسرش محسوب میشود. مردی که مدعی است خانه و اثاث البیت را فراهم کرده، ولی همسرش از او تمکین نمی‌کند، باید اجازه‌نامه یا سند خانه را به دادگاه ارائه دهد.
پس از آن نوبت به کارشناسی منزل برای بررسی شرایط خانه و امکانات زندگی می‌رسد. در این مرحله کارشناس رسمی دادگستری با بررسی منزلی که مرد تهیه کرده و اثاث البیت آن، گزارش خود را ثبت می‌کند. سپس این نظریه را به دادگاه ارائه می‌دهد.
اگر مطابق نظریه کارشناسی شرایط منزل جهت تمکین زوجه از شوهر فراهم باشد، قاضی به تمکین زوجه رای می‌دهد. در صورتی که مطابق نظر کارشناسی، خانه یا وسایل مناسب زندگی نباشند، دادگاه الزام به تهیه مسکن توسط زوج را دستور می‌دهد. تعیین شأن و جایگاه زن نیز با قاضی دادگاه است.
مجازات تهیه نکردن مسکن برای زوج
همان طور که بیان شد، تهیه خانه توسط شوهر، نفقه زن محسوب میشود. تادیه نشدن نفقه هم دارای ضمانت اجرای حقوقی و هم دارای مجازات کیفری است. اگر مرد نفقه همسرش را فراهم نکند، ممکن است این موضوع منجر به ایجاد حق طلاق برای زوجه به دلیل عدم تهیه مسکن شود.
در صورتی که خانم از طریق دادگاه کیفری نفقه خود را که شامل مسکن نیز میشود، مطالبه کند، ممکن است مرد به مجازات حبس محکوم شود. زیرا مطابق قانون ترک انفاق به دلیل عدم تهیه مسکن هم از طریق دادگاه خانواده و هم دادگاه کیفری قابل پیگیری خواهد بود. اگر حکم دادگاه الزام به تهیه مسکن باشد و مرد این حکم را اجرا نکند، دادگاه به زوجه جهت طلاق از او اجازه خواهد داد.
وکیل الزام به تهیه مسکن
شیوه دادرسی در دادگاه در زمینه الزام به تهیه مسکن روند پیچیده‌ای دارد. گاهی مرد با اقداماتی مانند تهیه مبایعه‌نامه یا اجاره‌نامه صوری یا عاریه گرفتن وسایل زندگی جهت اثرگذاری بر نظریه کارشناسی، اقداماتی را انجام می‌دهد که این موارد نیازمند حضور وکیل متخصص و کاردان در این زمینه است.
توصیه میشود دعوای الزام به تهیه مسکن به وکیل مجرب در این خصوص سپرده شود تا با استفاده از اطلاعات خود، نقش مؤثری در پیگیری این پرونده و نتیجه دادگاه داشته باشد. اگر نیاز به وکیل در قم یا سایر شهرها دارید، میتوانید با وکیل مهدی پیشوایی در تماس باشید.
تلفن دفتر:
تلفن همراه:
جمع‌بندی و نکات پایانی
- بر اساس آنچه بیان شد، مرد مکلف است جهت زندگی مشترک، منزلی را برای همسرش فراهم کند که در شأن او باشد و زندگی در این خانه موجب خطر مالی یا جانی یا آبرویی برای او نباشد. خانه‌ای که در بافت فرسوده است و هر لحظه امکان ریزش سقف آن وجود دارد، مناسب زندگی نیست. همچنین خانه‌ای که در محیط نامناسبی مانند محله افراد شرور یا معتاد که خودشان به خریدوفروش مواد مخدر و سایر جرائم مشغول هستند، برای زندگی مناسب نیست.
- گاهی ممکن است مردی همسرش را در خانه پدرش رها کند و خودش در شهر دیگری برای کار برود. در صورتی که این خانم در منزل پدرشوهرش شرایط مناسب نداشته باشد، قاضی با صدور حکم الزام به تهیه مسکن، مرد را ملزم می‌کند که همسرش را به خانه خود ببرد یا منزل مناسبی را برای او تهیه کند.
بدون دیدگاه